Kraakt jouw team ook onder het inclusie-ideaal? Drie suggesties voor een Onderwijs 5.0

“Vroeger gaven we les voor de gemiddelde leerling,” vertelde meester Patrick in de #pano uitzending van 28 maart. “Wie een gedragsprobleem had, werd gewoon achteraan in de klas gezet. Zolang die niet stoorde, werd er eigenlijk niet verder mee omgegaan. Dat is geëvolueerd. We geven nu voor iedereen les. Dat vraagt natuurlijk veel meer energie.” Het basisonderwijs kraakt onder dit inclusie-ideaal : iedereen mag erbij horen, we vragen voor ieder kind een traject op maat. Maar bij wie kan de leerkracht terecht als het moeilijk gaat ? Het onthutsende antwoord op die vraag: “Als zij/hij geluk heeft bij de directie …”

Donderdag mocht ik bij Hautekiet op Radio 1 (vanaf 28:50) reageren op de uitzending, naar aanleiding van het ONDERWIJSLABO ‘Veerkracht in Superdiversiteit’ dat ik op 4 mei in Gent organiseer, samen met Anja Copejans (Transform) en Eefje Cottenier (De Stuyverij). Met de steun van de Onderwijsadvocaat.

Wat mij het meest trof in de reportage, was het spanningsveld tussen enerzijds een klascontext die steeds diverser, en dus complexer wordt en de leerkracht die er nog altijd grotendeels alleen voor staat … Prof. Valcke zei daarover: ook al hebben we vandaag te maken met een fundamenteel andere realiteit, de meeste scholen blijven functioneren vanuit een ‘klassiek’ model van 1 leerkracht met een ‘jaarklas’ … Dit systeem werkt niet meer in superdiversiteit. Scholen zijn dringend aan een transformatie toe, naar een Onderwijs 5.0.

Op 4 mei gaan we met directeurs, bestuurders en beleidsmedewerkers aan de slag rond de vraag hoe een Onderwijs 5.0 eruit kan zien. We staan stil bij de veerkracht van het team en onderzoeken welke schoolcultuur die veerkracht ondersteunt.

We vertrekken van twee uitgangspunten. (1) Superdiversiteit is hier om te blijven. We kunnen niet terug naar een homogene klas. (2) In een context van superdiversiteit is het onrealistisch om van (jonge) leerkrachten te blijven verwachten dat ze deze complexiteit in hun eentje kunnen bolwerken.

Hoe kunnen scholen met dit gegeven omgaan ? We geven drie keer een aanzet tot het gesprek.

1 – NORMALISEER de diversiteit. Het is immers het nieuwe normaal. Anno 2018 is een klaspraktijk waarbij de ‘afwijkende’ leerling achteraan in een hoekje wordt verstopt, maatschappelijk onaanvaardbaar geworden. Dat behoort definitief tot het verleden. Het heeft weinig zin om voor of tegen diversiteit te zijn; we moeten er hoe dan ook mee leren omgaan.

2 – SCHAKEL in codes en rollen. Geijkte patronen loslaten en flexibel, out-of-the box invulling geven aan wat een scholengemeenschap kan zijn, lijkt ons een 2^de belangrijke stap. In pano werd wat meewarig gedaan over de mama’s die ingeschakeld worden in het leerproces, maar is dit niet een heel mooie invulling van ouderbetrokkenheid ? Hoewel het natuurlijk net zo goed de papa’s mogen zijn die helpen met het fruit-moment … En waarom niet de ervaren leerkracht inschakelen om de starters te coachen – de droom van meester Patrick ? Ook peer-to-peer teaching (sterkere leerlingen die uitleg geven aan de tragere leerders) of peer-to-peer mediation (oudere leerlingen die bemiddelen bij schermutselingen op de speelplaats) zijn interessante denkpistes.

3 – CO-CREËER in een lerende scholengemeenschap. Inclusief onderwijs zal co-creatief zijn of het zal niet zijn. De enige manier om veerkrachtig te blijven en burn-out te vermijden in superdiversiteit is via samenwerking en co-creatie. Co-teaching is op zich een goed begin, maar gaat niet ver genoeg. In scholen waar niet aan de cultuur gesleuteld wordt, is het slechts een doekje voor het bloeden …

Toen ik zelf in het onderwijs stond, viel het me op hoezeer het delen van lesvoorbereidingen aanzien werd als een ‘grote gunst’. Veel van mijn collega’s beschouwden dat materiaal als hun privé-bezit. Het hing van de welwillendheid van het individu af of er wel of niet gedeeld werd … Nochtans wordt het loon van de leerkracht door de gemeenschap betaald. Is het resultaat van dat werk dan niet collectief eigendom ? De leerkracht die naar school komt als een ‘kleine zelfstandige’, de klasdeur achter zich dichttrekt en enkel met de eigen leerlingen wil bezig zijn, wordt in het Onderwijs 5.0 een anachronisme.

Enkel scholen die resoluut kiezen voor samenwerking als standaard handelingswijze, voor co-creatie aan een gedragen resultaat, zullen er in de toekomst in slagen het inclusie-ideaal waar te maken én tegelijk het aantal burn-outs tot een minimum te beperken.

Natuurlijk vraagt zo’n transformatie een inspanning. Ook hier zal het belangrijk zijn krachten te bundelen in bredere netwerken. Dat is precies wat we in het Onderwijslabo van 4 mei willen doen. We reiken concrete handvatten aan en gaan samen in gesprek.

Wil je meer weten of ben je er graag bij ? Klik dan hier. Wacht niet te lang met het bestellen van je ticket, want het aantal plaatsen is beperkt !

Met de steun van :